Een icoon van het duistere scherm overleden
Udo Kier, de legendarische Duitse acteur die je kende van zijn magnetische schurkenrollen en ijzingwekkende horrorpersonages, is op 81-jarige leeftijd overleden. Hij stierf zondag in een ziekenhuis in Palm Springs, Californië. Zijn partner, Delbert McBride, bevestigde het nieuws aan Variety; de doodsoorzaak is niet bekendgemaakt. In een loopbaan die ruim vijftig jaar besloeg, dook Kier op in meer dan 275 films, van Europese kunstcinema tot grote Hollywoodproducties.
Van gebombardeerde kraamafdeling naar filmset
Hij werd in 1944 geboren als Udo Kierspe in Keulen, midden in de laatste oorlogsmaanden. Zijn start was surrealistisch: enkele uren na zijn geboorte werd het ziekenhuis gebombardeerd en moesten hij en zijn moeder uit het puin worden gehaald. De naoorlogse jaren waren hard. Thuis was er armoede, een afwezige vader met een verborgen gezin en lange tijd niet eens warm water – pas rond zijn zeventiende veranderde dat. Kier noemde die jeugd later zonder omhaal “vreselijk”.
De vonk: Londen en een toevallige ontdekking
Toch vond hij al vroeg een uitweg in verbeelding en spel. Hij verhuisde naar Londen om Engels te leren, hing rond in koffiebarretjes en werd daar ontdekt. Dat toevalsmoment bracht hem aan het acteren. Jaren later gaf hij het grijnzend toe: hij hield van de aandacht, en dus werd hij acteur.
Doorbraak in horror en een Warhol-omweg
Zijn eerste grote klapper kwam met de cultklassieker Mark of the Devil uit 1970. Vanaf dat moment wist je wat je aan hem had: een onvergetelijke aanwezigheid als vampier, sadist, nazi of ander onguur nachtwezen. Kiers carrière hing vaak van serendipiteit aan elkaar. Zo zat hij eens naast regisseur Paul Morrissey in het vliegtuig; dat gesprek leidde rechtstreeks naar hoofdrollen in Flesh for Frankenstein (1973) en Blood for Dracula (1974), geproduceerd door Andy Warhol. Met zijn knappe kop en koele charisma had hij zo een tieneridool kunnen worden, maar zijn Amerikaanse werk bleef opvallend braaf vergeleken met zijn Europese uitstapjes.
Europese meesters die hem vormden
Op het Europese toneel bouwde Kier een reputatie op als onverschrokken kameleon. Met Rainer Werner Fassbinder maakte hij onder meer De vrouw van de stationschef, Lola, De derde generatie en Lili Marleen. Met Lars von Trier volgden gedenkwaardige rollen in Breaking the Waves, Dancer in the Dark, Dogville, Melancholia en Nymphomaniac: Vol. II; Kier was zelfs peetvader van Von Triers kind. Ook genre-icoon Dario Argento werkte met hem, waarmee Kiers band met het horrordomein verder verzegeld werd.
Hollywood: van arthouse tot blockbuster
In de VS werd hij een vertrouwd gezicht in zowel cultfavorieten als megaproducties. My Own Private Idaho zette de deur open naar samenwerkingen met Madonna – van haar boek Sex tot meerdere videoclips. Je spotte hem ook in Ace Ventura: Pet Detective, Johnny Mnemonic, Armageddon, End of Days en Blade. Recente jaren brachten hem terug naar grimmige, fysieke rollen in Brawl in Cell Block 99 en Dragged Across Concrete, terwijl hij in Swan Song (2022) schitterde als flamboyante gepensioneerde kapper op een laatste queeste.
Stemwerk en een onsterfelijke game-schurk
Niet alleen op het doek, ook in games liet hij een stempel achter. Zijn stem klonk in Command & Conquer: Red Alert 2 en Call of Duty: WWII. Voor Red Alert-fans blijft zijn vertolking van de manipulatieve Yuri een ankerpunt: dreigend, charmant en onvergetelijk.
Hoe je een bijrol laat nazinderen
Kier had een nuchtere filosofie over zijn typecasting. Hij zei vaak dat, als je kleine of gastrollen speelt, het slimmer is om de slechterik te zijn: daar schrikt het publiek van, en dus onthouden ze je. Over zijn enorme oeuvre grapte hij eens dat een flink deel niets was, een deel goed gaat met een glas wijn, en de rest echt de moeite waard is. Zelfspot hoorde erbij, durf ook.
Thuis in Palm Springs, openhartig over wie hij was
Sinds 1991 woonde Kier in Palm Springs, in een verbouwde bibliotheek uit de jaren vijftig. Hij hield van kunst, architectuur en verzamelen; in een ander leven, zei hij, was hij tuinman geworden. Je kon hem vaak zien op het Palm Springs International Film Festival, waar hij gul handtekeningen zette en zichtbaar genoot van het applaus. Over zijn geaardheid was hij altijd open. Het speelde, zei hij, nooit een rol in zijn carrière: niemand vroeg ernaar en het enige wat telde was of hij de rol waarmaakte.
Nalatenschap van een onverschrokken kameleon
Udo Kier laat een filmografie na die voelt als een schatkaart: grenzeloos, riskant en vol iconische figuren die je niet uit je hoofd krijgt. Van arthouse tot B-film, van vampier tot videogameschurk – hij maakte er iets eigens van. Die blik, die stem en die durf blijven nog lang rondzingen.
