Het TBC-huisje: Een Historisch Overblijfsel uit de Tuberculosebestrijding
In de eerste helft van de twintigste eeuw vocht men op verschillende manieren tegen tuberculose. Een iconisch bouwwerk uit die tijd is het tbc-huisje, ook wel een lighuisje genoemd. Dit kleine houten gebouwtje bood tuberculosepatiënten een plek om in afzondering te herstellen. In dit artikel duiken we in de geschiedenis, de rol en het gebruik van deze unieke huisjes.
De Achtergrond: De Tuberculose-epidemie
In de negentiende eeuw was tuberculose een van de belangrijkste doodsoorzaken in Europa. Ongeveer één op de vier mensen die overleed, stierf aan deze besmettelijke longziekte. De ziekte werd vaak verbonden met slechte hygiënische omstandigheden en vervuilde lucht, met name in steden. Hoewel er begin twintigste eeuw verbeteringen optraden in huisvesting en gezondheidszorg, ontbraken er nog effectieve medicijnen tegen tuberculose.
De behandeling draaide vooral om bedrust, frisse lucht, zonlicht en een goed dieet. Sanatoria boden een alternatief, maar niet iedereen kon of wilde daarheen. Zo kwamen de tbc-huisjes in de picture, waardoor patiënten in de buurt van hun eigen huis konden kuren.
Waar Waren de TBC-huisjes Te Vinden?
In zowel Nederland als het Verenigd Koninkrijk stonden deze huisjes vaak bij ziekenhuizen, sanatoriums of kruisverenigingen. Tevens konden mensen deze huisjes in hun eigen tuin plaatsen of ergens in een weiland buiten het dorp. De medische zorg kwam meestal van een verpleegkundige die op afspraak langskwam, terwijl de familie voor de rest van de zorg zorgde.
Je kon de huisjes kopen, huren of lenen van sanatoriums of kruisverenigingen. Soms kwamen ze als een pakket dat makkelijk te monteren en demonteren was.
In de Verenigde Staten was er een vergelijkbaar idee in Colorado Springs, waar het droge bergklimaat als gunstig werd gezien voor tuberculosepatiënten. De Amerikaanse arts Charles Fox Gardiner ontwierp daar achthoekige hutjes om besmetting te minimaliseren. Anders dan de verplaatsbare Europese versies, waren deze hutten permanent.
Hoe Zagen TBC-huisjes Eruit?
Tbc-huisjes waren er in allerlei vormen en maten, maar ze deelden een simpele houten structuur met veel glas om zoveel mogelijk licht binnen te laten. Ze waren vaak wit of groen geverfd en hadden grote deuren of ramen aan de voorkant om de patiënt voldoende frisse lucht en zon te bieden.
Sommige Britse modellen hadden een draaischijf of wielen om met de zon mee te kunnen draaien. In Nederland waren er zowel draaiende als vaste versies.
Gebruik en Verdere Geschiedenis
De patiënten verbleven dag en nacht in deze huisjes, soms wel maanden tot jaren. Met de komst van effectieve medicijnen in de jaren ’50 raakten de tbc-huisjes in onbruik. Vele vonden een nieuwe rol als tuinhuisjes, zomerhuisjes of zelfs als schrijvershutjes. Bekende gebruikers van een draaiend schrijvershutje waren de Ierse toneelschrijver George Bernard Shaw en de seksuoloog Havelock Ellis.
Vandaag de dag zijn enkele tbc-huisjes bewaard gebleven als museumstukken. Zo heeft het Nederlands Openluchtmuseum sinds 1982 een tbc-huisje in de collectie, terwijl Rijksmuseum Boerhaave in Leiden en het Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum ook exemplaren hebben.
Het tbc-huisje blijft zo een belangrijk historisch symbool uit een periode waarin de geneeskunde grotendeels afhankelijk was van natuurlijke middelen zoals zonlicht en frisse lucht.
Foto Door Dick van Aggelen – Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=47340865
