Een stil ritueel aan het bed van stervenden
Als je in een hospice werkt, krijg je te maken met veel verdriet, maar ook met kleine momenten die je adem benemen. Verpleegkundigen zien soms dingen die je niet zomaar kunt uitleggen. Eén daarvan is een eenvoudig, bijna plechtig gebaar dat veel mensen maken vlak voordat ze overlijden: een hand of arm die zich uitstrekt naar iets wat je niet kunt zien.
Wie Katie Duncan is en wat ze opmerkte
Katie Duncan, een verpleegkundige en ‘death care coach’ uit de Amerikaanse staat Maryland, begeleidt al jaren mensen in hun laatste levensfase. Ze werkte op de intensive care, deed thuiszorg en stond in langdurige zorginstellingen aan het bed van talloze patiënten. In al die jaren zag ze hetzelfde patroon steeds terugkeren—en het blijft haar raken: vlak voor het einde reiken veel mensen letterlijk omhoog, alsof er iets of iemand op hen wacht.
Een gebaar naar het onzichtbare
In een recente video beschreef Katie dit als een van de raadselachtige kanten van sterven. Volgens haar zie je geregeld dat iemand zijn armen optilt of zijn hand naar boven uitstrekt, alsof diegene een hand wil vastpakken of iets probeert te aanraken dat net buiten bereik hangt. Het is geen wild zwaaien of onrustige beweging; eerder rustig, doelgericht en aandachtig, alsof er een woordeloze uitnodiging wordt beantwoord.
Wat mensen zeggen dat ze zien
Dat reiken gaat soms samen met wat vaak ‘einde-levensvisioenen’ worden genoemd. Patiënten vertellen dan dat ze een geliefde zien, een oud huisdier, een engelachtige aanwezigheid of een helder licht. Niet iedereen spreekt het uit—sommige mensen blijven stil—maar toch maken ze diezelfde reikende beweging, alsof ze iets gewaarworden dat voor anderen verborgen blijft. Het voelt voor zorgverleners regelmatig alsof er een ontmoeting plaatsvindt, al is er niets tastbaars in de kamer.
Geen paniek, maar troost
Er bestaat geen harde wetenschap die dit fenomeen verklaart. Toch herkennen veel mensen in de palliatieve zorg het als een vredig onderdeel van de overgang. Katie benadrukt dat patiënten op die momenten zelden angstig lijken. Integendeel, ze stralen vaak rust uit, alsof die visioenen—wat hun herkomst ook is—een diepe geruststelling bieden. Voor wie erbij is, kan dat verrassend troostend zijn: de kamer voelt anders, zachter, minder zwaar.
Wat dit met zorgverleners doet
Voor professionals die aan het bed staan, zijn dit nederige ervaringen. Je staat erbij en mag getuige zijn van iets dat je niet kunt sturen of precies begrijpen. Katie noemt het een voorrecht: het herinnert je eraan hoe kwetsbaar en betekenisvol die laatste momenten zijn, en hoe weinig er soms nodig is—een hand, een blik, een stil gebaar—om iemand met waardigheid te laten gaan.
Herkenning bij kijkers en nabestaanden
Na Katie’s video stroomden reacties binnen van mensen die hetzelfde hadden gezien. Iemand schreef dat haar vader, die zijn armen al een tijd niet meer kon optillen, vlak voor zijn overlijden beide armen naar voren strekte, alsof hij welkom werd geheten. Een ander beschreef het als “het moment ertussenin”, die korte pauze waarin het leven lijkt te verzachten en de overgang al is begonnen.
Weer iemand noemde het “reiken naar de hemel”, terwijl een familielid vertelde dat ze haar man niet durfde te storen toen hij zijn hand ophief—het voelde heilig, alsof je een intimiteit mocht aanschouwen die je niet mocht onderbreken. Zulke verhalen klinken vaak op elkaar: ze ademen ontzag en een soort stille herkenning, zelfs bij mensen die zichzelf niet als religieus zien.
Wat het families kan geven
Voor nabestaanden kan dit gebaar een teken zijn dat hun geliefde niet alleen is. Je krijgt het gevoel dat er iemand of iets is dat meeloopt, hoe je dat ook wilt noemen. Het kan helpen om het afscheid minder angstig te maken en om later, in de rouw, houvast te bieden: je herinnert je die rustige beweging, die uitgestoken hand, en het idee dat er op het laatst nog iets warms en zachts aanwezig was.
Een mysterie dat mag blijven bestaan
Misschien komt er ooit een medische verklaring, misschien ook niet. Voor nu volstaat het voor veel zorgverleners en families om te zien wat het doet: de spanning zakt, de sfeer wordt mild, en er sluipt een vleugje betekenis de kamer binnen. Dat ene gebaar—een hand die omhoog reikt—zegt soms meer dan woorden kunnen. Het is een klein, mysterieus ritueel aan de grens van het leven dat je niet snel vergeet.
@death.care.coach #doula #hospice #oncology #cancer #deathdoula #hospicenurse #socialwork #holistic #caregiver #nursing
