Het vaste plekje van Jan
In het buurtcafé, aan zijn vertrouwde tafeltje, nipt Jan (68) van een hete koffie. Door het raam bekijkt hij een groep jongeren die lachend voorbijtrekt, half in gesprek, half verzonken in hun telefoons. Hij zucht en schudt zijn hoofd. “Alles meteen willen, maar er niks voor over hebben,” mompelt hij, terwijl zijn blik hen volgt.
Opgegroeid met schaarste en discipline
Jan is een kind van de jaren ’50. Thuis was luxe zeldzaam en werken vanzelfsprekend. Zijn vader stond zes dagen per week in de fabriek, zijn moeder hield het huishouden draaiende en zorgde voor het hele gezin. “We hadden weinig,” zegt hij, “maar we waren er zuinig en trots op. Iedere gulden werd twee keer omgedraaid.”
Vroeg aan de bak
Op zijn vijftiende verliet Jan school om mee te verdienen. Hij begon als leerling-monteur in een garage, waar hij lange dagen maakte en het vak leerde met olie aan zijn handen. “Het was pittig,” vertelt hij. “Maar als je vooruit wilde, stak je de handen uit de mouwen. Punt.”
De kloof die hij nu ziet
Decennia later verbaast hij zich over wat hij bij jongere generaties waarneemt: torenhoge verwachtingen, minder wil om erin te investeren. “Ze willen een vliegende start, goed salaris, flexibele uren,” zegt hij. “Maar zodra het om een stap extra gaat, haken ze af.”
Vriend Kees en zijn kleinzoon
Hij is niet de enige die dat signaleert. Kees, een goede vriend van dezelfde leeftijd, haalt zijn schouders op als hij vertelt over zijn kleinzoon. “Die werkte even in de supermarkt,” zegt Kees. “Na een paar weken vond hij het ‘saai’. Op mijn vraag wat hij dan wilde, zei hij: ‘Iets leuks, met impact.’ Tja, wat betekent dat precies?”
Van sparen tot same-day delivery
Jan ziet een maatschappij die steeds sneller draait. Geduld, zegt hij, is schaars geworden. “Wij spaarden maanden, soms jaren, voor iets wat we graag wilden. Nu klik je iets aan en ligt het morgen voor je deur. Misschien vervaagt daardoor de echte waarde van spullen.”
Socials als spiegel en filter
Volgens Jan speelt technologie een grote rol in die mentaliteitsverschuiving. “Op Instagram en LinkedIn zie je alleen de hoogtepunten,” zegt hij. “Perfecte banen, perfecte levens. Wat je niet ziet: de mislukkingen, de nachten doorhalen, de afwijzingen. Het lijkt alsof succes vanzelf komt, terwijl er achter de schermen vaak keihard voor is gewerkt.”
Een gesprek met Lisa
Zijn nichtje Lisa, net afgestudeerd, vertelde hem dat ze zoekt naar een baan die én goed betaalt én betekenisvol is. Jan vroeg of ze bereid was beneden te beginnen en door te groeien. “Ze keek me aan alsof ik iets geks voorstelde,” vertelt hij. “Ze zei: ‘Ik heb gestudeerd, ik ga toch niet beginnen met koffie halen en kopiëren?’ Ik snap haar gevoel, maar zo werkt het meestal niet.”
Tussen begrip en bezorgdheid
Toch probeert Jan mee te bewegen. Hij weet dat de druk op jongeren groot is: studieschuld, woningmarkt, prestatiedruk. “Misschien hebben wij het wel te makkelijk gemaakt,” zegt hij. “We wilden dat het voor onze kinderen beter werd dan voor ons. Misschien hebben we daardoor te vaak drempels weggehaald, terwijl je juist van drempels leert.”
Wat hij ze gunt
Zijn zorg blijft: zonder doorzettingsvermogen en geduld wordt de toekomst stroef. “Het leven deelt niet alleen cadeautjes uit,” zegt hij. “Vallen, opstaan, opnieuw proberen – dat is onvermijdelijk. Als je niet oefent met tegenslag, hoe ga je dan om met de echte stormen?”
Met de jas aan naar buiten
Jan drinkt zijn kop leeg en kijkt nog één keer naar buiten. De jongeren zijn opgegaan in de drukte van de stad. Hij staat op, trekt zijn jas aan en glimlacht half. “Misschien moeten we ze gewoon de ruimte geven,” denkt hij. “Je leert je eigen route pas kennen door te dwalen, te botsen en weer door te gaan.” Daarna duwt hij de cafèdeur open en stapt de frisse buitenlucht in, iets milder dan toen hij binnenkwam.
