Na 2030 is stroom geen vanzelfsprekendheid meer
Het wordt onzeker of je na 2030 altijd stroom uit het stopcontact krijgt. Daarvoor waarschuwt hoogspanningsnetbeheerder TenneT. Vooral bedrijven moeten er rekening mee houden dat er momenten komen waarop het licht even uitgaat. Niet de hele dag, niet elke week, maar wel vaker dan we nu gewend zijn. Rond die tijd moeten we dus leren omgaan met schaarste: soms is er simpelweg minder elektriciteit beschikbaar dan er wordt gevraagd.
Wat speelt er precies?
TenneT – en andere netbeheerders – trekken al langer aan de bel over een overbelast elektriciteitsnet. De elektrificatie van industrie, mobiliteit en verwarming jaagt de vraag op. Tegelijk neemt klassieke productiecapaciteit stap voor stap af, terwijl wind en zon niet op commando leveren. Dat verhaal ken je misschien, maar dit keer is de boodschap concreter: TenneT koppelt er duidelijke verwachtingen en jaartallen aan vast.
Hoe groot is het risico volgens TenneT?
In Nederland geldt als norm dat de leveringszekerheid “goed” is als er per jaar maximaal ongeveer vier uur niet aan alle vraag kan worden voldaan. TenneT verwacht dat die grens na 2030 wordt overschreden. Voor 2033 rekent de netbeheerder op gemiddeld 12,6 uur aan tekorten; in 2035 zou dat nog 9,2 uur zijn. Het gaat vooral om winterperiodes, wanneer de vraag piekt en het aanbod uit duurzame bronnen tegenvalt. Ook al in 2030 neemt de kans op te frequente tekorten merkbaar toe.
Betekent dat landelijke black-outs?
Een tekort van enkele uren per jaar betekent niet dat het hele land tegelijk in het donker zit. Het kan gaan om tijdelijke afschakeling van bepaalde gebruikers, verlaagde beschikbaarheid voor grootverbruikers of andere vormen van vraagsturing. Maar de kern is hetzelfde: je kunt niet langer uitgaan van onbeperkte stroom op elk moment, zeker niet tijdens drukke winteravonden.
Waar komt die krapte vandaan?
Een deel van de bestaande gascentrales is relatief oud en verdient straks mogelijk te weinig om open te blijven. Als die centrales sluiten, valt flexibel vermogen weg dat nu nog bijspringt als wind en zon tekortschieten. Tegelijkertijd is de elektriciteitsvraag in opmars. De combinatie van minder regelbaar aanbod en een sneller groeiende vraag vergroot de kans op momenten waarop de rek eruit is. TenneT wijst dat als directe oorzaak van de dreigende krapte aan.
Wat wil TenneT dat er gebeurt?
De netbeheerder vraagt om tempo in het uitzoeken van manieren om buffervermogen te organiseren. Denk aan het stimuleren van energieopslag – bijvoorbeeld met batterijen – zodat overschotten kunnen worden bewaard voor latere piekmomenten. Daarnaast wil TenneT dat er wordt gekeken naar zogeheten “capaciteitsmechanismen”: systemen waarbij producenten niet alleen betaald krijgen voor geleverde kilowatturen, maar ook voor het paraat houden van capaciteit die tijdens schaarste direct kan worden ingezet.
Waarom die nadruk op onderzoek?
Volgens TenneT kost het uitwerken van de breedste set aan maatregelen zo’n vijf jaar. Daarna moeten er nog besluiten worden genomen en regels worden aangepast. Dat betekent dat je niet kunt wachten tot de problemen zich aandienen; anders ben je te laat. De vrees is dat zonder urgentie bedrijven straks met de rug tegen de muur staan en er geen tijd meer is om een robuuste oplossing neer te zetten.
Is dat niet bureaucratisch?
Het klinkt als papierwerk, maar TenneT ziet het als noodzakelijk voorwerk. Zonder goed ontworpen prikkels voor beschikbaarheid en opslag investeert niemand op tijd in de benodigde capaciteit. De keuze voor een mechanisme – en hoe je dat invult – bepaalt wie er investeert, waar, en met welk risico. Dat wil je doordacht regelen, juist omdat de gevolgen groot zijn en decennia meegaan.
Wat betekent dit voor jou en voor bedrijven?
Richting 2030 wordt wendbaarheid belangrijker. Bedrijven zullen vaker moeten plannen met het idee dat er soms minder stroom beschikbaar is, zeker tijdens winterpieken. Voor huishoudens verandert er op korte termijn weinig, maar het besef groeit dat niet elke kilowattuur altijd direct beschikbaar is. Wie flexibel kan verbruiken of tijdelijk kan terugschakelen, staat straks sterker.
De klok tikt
De boodschap van TenneT is helder: begin nu met de voorbereidingen, anders loop je straks achter de feiten aan. Zonder versnelling in onderzoek, besluitvorming en uitvoering blijft het risico bestaan dat er vanaf 2030 vaker tekorten zijn dan we acceptabel vinden. Met de juiste prikkels voor beschikbaarheid, opslag en flexibel vermogen valt die kloof te dichten – maar alleen als we op tijd in beweging komen.
